ارتقاء حافظه سیستم روشی مناسب برای بهبود عملکرد یک آن است. رم یکی از قطعات گروه حافظه است که قیمت معقول و مقرون به صرفه ای دارد، نصب آن آسان است و افزایش سرعت و عملکرد سیستم شما را در هر سطحی ضمانت می‌کند.
اما چه میزان رم برای یک دستگاه کامپیوتر کفایت می‌کند؟ سیستم‌های دسکتاپی معمولی به طور متوسط 2 گیگابایت رم دارند و اینکه میزان یاد شده را به 4، 8 یا مقادیر بالاتر افزایش دهید به هیچ وجه امر متداولی محسوب نمی‌شود. روی هر مادربرد تنها 4 بانک حافظه قرار دارد و به همین دلیل میزان رمی که می‌توان برای یک سیستم در نظر گرفت با محدودیت‌های فیزیکی روبرو است. اما آیا باید محدوده یاد شده را پشت سر گذاشت یا اینکه محدوده عملی و ممکن به مراتب کمتر از این میزان است؟

یک سیستم چه میزان رم می‌تواند داشته باشد؟

میزان رمی که یک سیستم کامپیوتری می‌تواند داشته باشد محدود است یا دست کم روی کاغذ که اینگونه است و این محدوده نیز از طریق تعداد آدرس‌های مموری قابل دسترس برای آن تعیین می‌شود. روی کاغذ یک پردازنده 32 بیتی می‌تواند به 2 به توان 32 بایت داده دسترسی پیدا کند که برابر است با 4294967296 بیت. شاید این رقم زیاد به نظر بیاید اما باید بدانید که 4.3 میلیارد بایت برابر با تنها 4 گیگابایت است. بنابر دلایلی که احتمالا روشن هستند (یعنی قیمت، عملیاتی بودن، کمبود مواد) شمار اندکی از سیستم‌های خانگی در طول دوران پردازش 32 بیتی به این رقم نزدیک شدند.

اما این شرایط برای همیشه پایدار نماند. به تدریج سیستم‌های خانگی مرز رم 4 گیگابایتی را پشت سر گذاشتند و این یکی از چیزهایی است که منجر به پیشرف و ظهور سیستم‌های 64 بیتی امروز شد و این سیستم‌ها دارای محدوده بالاتری از لحاظ میزان رم قابل استفاده هستند. مجددا از لحاظ نظری در آدرس‌ دهی از رقم 4 گیگابایت به رقمی افزایش پیدا کرد که تصورش غیر ممکن است: 2 به توان 64 که برابر است با 18446744073709551616 یا 16.8 میلیون ترابایت. روشن است که معماری مادربردهای مدرن امروزی شانسی برای دریافت این میزان رم نخواهند داشت و تحت هیچ شرایطی، پردازنده‌های مدرن نمی‌توانند این میزان رم را مدیریت کنند. حتی اگر فردی تلاش برای ساخت چنین سیستمی با استفاده سخت‌افزار مدرن حال حاضر بکند این احتمال می‌رود که محدودیت‌های فیزیکی برق دردسرساز شوند.

بنابراین اگر محاسبات ریاضی که در پس این مسأله قرار دارد اینگونه می‌گوید که محدودیت‌های یاد شده بالا هستند، پس چه مسأله‌ای است که باعث کم شدن این میزان می‌شود؟

از لحاظ عملی، این همان چیزی است که در اغلب موارد موجب محدود شدن عملکرد محاسباتی سیستم‌ها می‌شود: هزینه. کمپانی‌های تولیدی کننده، با ساخت چیپ و مادربردهایی که از رم‌های پایین‌تر پشتیبانی می‌کنند تا حدود زیادی در هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کنند. در پایان هم می‌توان گفت که نیازی به خرید سخت‌افزار برای تهیه سیستمی که هیچگاه ساخته نخواهد شد وجود ندارد.

آنچه باید در مورد مقیاس بالای پشتیبانی رم گفته شد. حال اگر بخواهیم در مورد تک تک سیستم‌ها صحبت کنیم باید بگوییم که میزان رمی که کامپیوتر شما می‌تواند داشته باشد و از آن استفاده کند معمولا از طریق پلتفرم مادربرد مورد استفاده شما مشخص می‌شود.

مادربردهایی که در سیستم‌های متوسط یافت می‌شود معمولا دارای چهار بانک حافظه هستند. در حال حاضر رم‌های مصرفی تنها در ماژول‌های 8 گیگابایتی موجود هستد و این بدان معناست که شما می‌توانید تا 32 گیگابایت رم را در یک مادربرد استاندارد داشته باشید. در مورد سیستم‌های پیشرفته‌تر (معمولا سرورها) می‌توان از رم‌های DDR3 DIMMs استفاده کرد که تا 64 گیگابایت حافظه روی آنها قرار دارد و سپس آنها را با سیستم‌های چند پردازنده‌ای ترکیب نمود و نهایتا 512 گیگابایت مموری را تنها در یک سیستم داشت. اما این رقم باز هم تنها ذره‌ای از میزان رم قابل پشتیبانی در سیستم‌های 64 بیتی است با این حال حتی این رقم ناچیز هم بیش از اندازه مورد نیاز اغلب مادربردهاست.

در واقع بالاترین محدوده رم مادربرد اغلب سیستم‌های خانگی برابر با 32 گیگابایت است و اگر بیش از این میزان را روی سیستم خود نصب کنید کنترلر حافظه به هیچ وجه متوجه آن نخواهد شد. مادربردهای پیشرفته (مانند انواع Ivy Bridge-E )و انواعی که در پلتفرم‌های سروری مورد استفاده قرار می‌گیرند تا 64 گیگابایت رم را پشتیبانی می‌کنند، اما حتی آن سیستم‌ها هم برای مصارف تخصصی طراحی و ساخته شده‌اند. در بسیاری از موارد نرم‌افزار قوی‌تر از سخت افزار عمل می‌کند. ویندوز 8 می‌تواند تا 128 گیگابایت رم را پشتیبانی کند و ویندوز 8 Pro نیز تا 512 گیگابایت رم را پشتیبانی می‌کند.

بنابراین حالا دیگر می‌دانیم در صورتی که سیستم شما از نوع سروری یا بسیار حرفه‌ای نباشد، بیشترین میزان رم مورد نیاز شما برابر با 32 گیگابایت خواهد بود. اما این تنها بخشی از مسأله است. پیش از آنکه مشخص نماییم چه میزان رم مورد نیاز است باید بفهمیم که چرا نصب میزان رم بیشتر سودمند خواهد بود.

رم چگونه سرعت سیستم شما را افزایش خواهد داد؟

قیمت رم همچون تمامی دوره‌های قبل ارزان است و یک مدل 32 گیگابایتی از لحاظ قیمتی با یک کارت گرافیک پیشرفته یا یک SSD برابری می‌کند و حتی ارزان‌تر هم هست. با در نظر گرفتن اینکه شما می‌توانید چنین هزینه‌ای را پرداخت نمایید، حال باید مشخص نماییم که آیا صرف چنین هزینه‌ای مقرون به صرفه هست یا خیر.

در اغلب موارد نصب رم بیشتر در یک سیستم ایده بسیار خوبی است. در نظر داشته باشید که حافظه اضافی باعث بالا رفتن سرعت پردازنده نخواهد شد و در عوض این اطمینان را به شما خواهد داد که پردازنده هیچگاه منتظر داده‌های مورد نیاز خود نخواهد ماند. رم بیشتر به معنای نیاز کمتر به جابجایی داده‌ها به داخل حافظه مجازی یا خارج از آن است و در نتیجه عملکرد سیستم روان‌تر و سریع‌تر خواهد شد.

این بدان معناست که مزایای اضافه کردن رم معمولا در اموری نظیر زمان مورد نیاز برای باز شدن برنامه‌ها، زمان بوت شدن و زمان مورد نیاز برای پردازش فایل‌ها مشهودتر خواهند بود. علت این امر هم آن است که وابستگی سیستم شما به حافظه مجازی کمتر شده است و به همین دلیل می‌توانید داده‌های بیشتری را در داخل رم واقعی خود جای دهید حال فرقی ندارد که این داده‌ها مربوط به تب‌های مرورگر باشند یا داده‌های مربوط به عکس‌های فشرده سازی نشده یا فایل‌های حجیم. اگر رم کافی در اختیار نداشته باشید، سیستم شما از فایل‌های حافظه مجازی شما به عنوان نوعی فروشگاه مجازی استفاده خواهد کرد و این مسأله کند شدن فرایند اجرای فایل‌ها را به دنبال خواهد داشت.

کامپیوترهای مدرن به خاطر در اختیار داشتن رم بیشتر در مقایسه با سیستم‌های قدیمی، کمتر به حافظه مجازی خود وابسته هستند. اما تنها دلیل این نیست و این روزها به سرعت بر تعداد سیستم‌های بهره مند از SSD افزوده می‌شود و در داخل این درایوها از موادی استفاده شده است که تا حدود زیادی به مواد سازنده رم شباهت دارند. مشکلاتی که در نتتیجه استفاده از حافظه مجازی رخ می‌دهد با استفاده از SSdها از میان می‌رود و به همین دلیل است که همواره توصیه می‌شود ویندوز خود را روی SSD نصب نمایید.

اما سرعت SSDها هم حدی دارد. این درایوها شاید تا 10 برابر سریع‌تر از هاردهای مکانیکی باشند اما رم سیستم حتی از این هم سریع‌تر است. سرعت خواندن و نوشتن SSDهای معمولی به ترتیب برابر با 500-600 مگابایت بر ثانیه است.یک ماژول DDR3 با سرعت 1333 مگاهرتز می‌تواند در هر ثانیه 10 گیگابایت داده را منتقل کند بنابراین حتی اگر یک SSD بسیار پیشرفته را در اختیار داشته باشید داشتن رم با ظرفیت بالا باز هم می‌تواند برای شما سودمند باشد.

نسخه‌های مختلف ویندوز از زمان ارائه ویستا به خاطر بهره مندی از یک فناوری اختصاصی به نام Superfethch سرعت سیستم شما را بالا می‌برند. این فناوری به صورتی کاملا بی صدا در پس‌زمینه عمل می‌کند و در واقع سعی می‌کند که حدس بزند برنامه بعدی مورد استفاده شما چیست و پیش از آنکه شما برنامه را اجرا کنید آن را در داخل رم بارگزاری می‌کند و زمانی که شما این کار را انجام می‌دهید، دیگر نیازی به انتظار برای لود شدن برنامه از روی هارد دیسک نخواهد بود و برنامه بلافاصله گشوده خواهد شد. شاید این فناوری تأثیر قابل توجهی در افزایش سرعت سیستم نداشته باشد اما به میزان قابل توجهی زمان لازم برای گشوده شدن برنامه‌ها را کاهش داده و زمانی که رم سیستم شما بیشتر از میزان مورد استفاده‌تان باشد ویندوز قادر خواهد بود برنامه‌های بیشتری را که فکر می‌کنید در آینده به دردتان بخورد را لود می‌کند و شانس نبودن برنامه در داخل رم را به حداقل می‌رساند.

از لحاظ عددی هم باید گفت که افزودن 2 گیگابایت به رم 2 گیگابایتی قبلی بیشترین میزان اثربخشی را خواهد داشت و تا 10 درصد زمان لازم برای لود شدن برنامه‌ها را کاهش خواهد داد. افزودن 4 گیگابایت دیگر (یعنی یک رم 8 گیگابایتی) فضای مورد نیاز برای عملکرد Superfetch را افزایش خواهد داد و زمان لود شدن برنامه‌ها را 5 درصد دیگر هم کاهش خواهد داد.

لازم است یادآور شویم که این ارقام به فعالیت‌های مالتی تسکینگ یا انجام همزمان چند وظیفه مربوط می‌شوند. بازی‌ها لزوما به این شیوه از رم استفاده نمی‌کنند. لازم به یادآوری است که اغلب بازی‌ها به رم بالایی نیاز ندارند چراکه میزان قابل توجهی از نیاز حافظه‌ای آنها برای المان‌های بصری مورد استفاده قرار می‌گیرد که در داخل مموری فیلم (Video Memory) لود می‌شود. علاوه بر این، بازی‌ها معمولا مهم‌ترین اپلیکیشن در حال اجرا در زمان استفاده هستند و به همین دلیل نیاز کلی سیستم در زمان اجرای آنها بالا نخواهد بود.

حال اگر بخواهیم این اطلاعات را به صورت عددی بیان کنیم می‌توان اینگونه گفت که اگر رم سیستم خود را از 2 به 4 افزایش دهید زمان لود شدن بازی‌ها در سیستم شما در حدود 10 درصد کاهش می‌یابد و نرخ فریم بازی نیز در وضعیت فول اچ دی حدودا 15 درصد بیشتر می‌شود. اگر رم را از 4 به 8 گیگابایت برسانید نیز بهبود عملکردی که شاهدش خواهید بود احتمالا کمتر است: شاید نرخ فریم بازی 5 درصد دیگر نیز بیشتر شود. اگر رم سیستم شما 8 گیگابایت باشد و باز هم آن را بیشتر کنید هیچگونه بهبودی در وضعیت سیستم خود مشاهده نخواهید کرد به خصوص اگر سیستم شما مجهز به یک هارد مکانیکی باشد چراکه این نوع هاردها عمکرد رم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

من به چه میزان رم نیاز دارم؟

در این مرحله نوبت به پاسخگویی به سوال مهمی می‌رسد: به چه میزان رم نیاز خواهید داشت؟ پرسش ساده اما جواب آن پیچیده است. اما نهایتا به این بستگی دارد که قصد دارید از سیستم خود چه استفاده بکنید. در این جا شما را راهنمایی می‌کنیم تا بهتر بتوانید به این پرسش جواب دهید.

نخستین مسأله مهم سیستم عامل شماست. ویندوز 7 و 8 هر دو به یک گیگابایت رم برای وضعیت 32 بیتی و 2 گیگابایت رم در وضعیت 64 بیتی نیاز دارند که حداقل میزان مورد نیاز این سیستم هاست. حال چنانچه تنها به سیستمی نیاز دارید که کار کند و خوب بودن این عملکرد برایتان اهمیتی ندارد این میزان رم برای شما کفایت می‌کند.

اما توصیه ما به شما این است که حداقل نیاز سیستم شما هرچه که هست آن را دوبرابر نمایید: 2 گیگابایت برای سیستم‌های 32 بیتی و 4 گیگابایت برای ویندوز 64 بیتی. به این ترتیب دیگر مشکلات رایج در سیستم‌هایی که از کمبود رم رنج می‌برند را نخواهید داشت. اگر بتوانید این رم را دوبرابر نمایید شاهد بهبود عملکرد سیستم خود خواهید بود اما توجه داشته باشید که این این میزان زیاد نخواهد بود. پس از دوبرابر نمودن میزان رم هرچه بر این میزان بیافزایید کار مقرون به صرفه‌ای نخواهد بود و صرفا وضعیت را اندکی بهبود می‌بخشد.

اما چگونه می‌توان مشخص نمود که نیازهای سیستم شما چه هستند؟ چگونه می‌توان تشخیص داد که رم فعلی یک سیستم نیازهای آن را رفع می‌کند یا حتی از میزان مورد نیازش بیشتر است؟ در اینجا به شما می‌گوییم که چگونه میزان مصرف رم را بررسی نمایید

برای این کار باید از طریق Task Manager (دکمه‌های Ctrl+Alt-Del را فشار دهید و Task Manager را انتخاب کنید) به تب Performance Monitor سیستم خود دسترسی پیدا کنید. در اینجا به صورت حدودی از میزان استفاده از پردازنده و حافظه سیستم خود مطلع خواهید شد و نمودارهای تصویری هر یک از هسته‌ها یا کورهای مورد استفاده متعلق به پردازنده و همچنین میزان استفاده از یکی از حافظه‌های فیزیکی خود را نیز خواهید دید. در اینجا به شما می‌گوییم که چگونه نمودار مربوط به مموری را تفسیر نمایید.

در سمت چپ، در کادر مربوط به مموری اطلاعاتی در مورد میزان رم مورد استفاده از کل میزان رم موجود در سیستم خود مشاهده خواهید کرد. عددی که با رنگ سبز و در قسمت انتهایی تب نمایش داده می‌شود نشانگر میزان دقیق است که در مثال ما برابر با 2.19 گیگابایت است. در سمت راست یک نمودار خطی قرار دارد که پیوسته به روز رسانی می‌شود و با باز کردن و بستن برنامه‌ها اطلاعات آن تغییر می‌کند.

یک تست ساده این است که چنانچه خط آبی رنگ به نقطه بالایی نمودار برسد بدان معناست که ویندوز مجبور به استفاده از حافظه مجازی به جای رم شده است. در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد افزودن 2 گیگابایت رم به میزان قبلی می‌تواندن تأثیر قابل توجهی روی عملکرد سیستم بگذارد. از طرف دیگر اگر استفاده از رم شما هیچگاه به میزانی که باعث بروز مشکل شود نمی‌رسد، افزایش رم سیستم تأثیر بسیار اندکی بر میزان عملکرد و سرعت سیستم خواهد گذاشت و شاید بهتر باشد پول خود را در جای دیگری صرف نمایید.

همانطور که گفته شد رساندن ظرفیت رم به 4 گیگابایت تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد و سرعت سیستم نخواهد گذاشت با این حال باید در نظر داشت که شاید افزودن رم به میزان اندکی عملکرد سیستم را بهبود ببخشد با این حال (می‌تواند به شیوه‌ای ارزان سرعت یک سیستم کند را بالا ببرد) و آنچه امروز کارگر می‌افتد شاید فردا دیگر فایده‌ای نداشته باشد. فیلم‌های 4K و صفحات سنگین وب روز به روز رایج‌تر می‌شوند و به همین دلیل نیاز سیستم شما به رم بیشتر نیز افزایش می‌یابد. بنابراین اگر حالا قصد جمع کردن یک سیستم جدید یا ارتقاء سیستم قبلی‌تان را دارید شاید در نظر گرفتن رم بالا برای آن امروز اثر اندکی بر سرعت سیستم داشته باشد اما قطعا در آینده سودمند واقع خواهد شد.

راهکار جایگزین چیست؟

اگر به دنبال یک راهکار جایگزین برای این مسأله هستید می‌توان به جای افزایش ظرفیت رم سرعت آن را بالا برد. ماژول‌های رم هر یک برای سرعت کلاک معینی ساخته شده‌اند (عمدتا 1333 یا 1666 مگاهرتز) اما اگر پردازنده سیستم جدید شما سرعت نسبتا بالایی دارد شاید بهتر باشد که به دنبال خرید یک رم سریعتر باشید.

در پایان باید اشاره کنیم که براساس بنچمارک سیستم‌های بازی، استفاده از رم با سرعت 2133 مگاهرتز به جای 1333 مگاهرتز می‌تواند تا 30 درصد نرخ فریم بازی را بالا ببرد چراکه عملیات‌های انجام شده توسط رم با سرعت بالاتری صورت خواهند پذیرفت.

اما تنها مشکلی که برای استفاده از این رم‌ها وجود دارد قیمت است. قیمت یک رم 4 گیگابایتی DIMM با سرعت 2133 مگاهرتز تقریبا دو برابر انواع 1333 مگاهرتزی است چراکه ماژول سریع‌تر به مواد بهتری برای ساخت نیاز دارد و قطعات بیشتری هم برای ساخت آن در نظر گرفته شده است که از آن جمله می توان به پخش کننده گرما یا فن‌های خنک کننده اشاره نمود. علاوه براین لازم است که رم قبلی خود را هم کنار بگذارید چراکه نمی‌توان از ماژول‌های با سرعت مختلف روی یک سیستم استفاده نمایید.

همانطور که مشاهده کردید کیفیت بیش از کمیت در مورد رم اهمیت دارد. اما تا زمانی که نیاز سیستم‌های خانگی به رم 8 گیگابایت و بیشتر برسد زمان زیادی باقی است، با این حال اگر می‌خواهید با دوستانتان فرق داشته باشید و عملکرد سیستم خود را سریع‌تر نمایید به جای جواب دادن به این سوال که به چه میزان رم نیاز دارید بهتر است مشخص نمایید که رم سیستم شما تا چه اندازه باید سریع باشد؟ و جواب این سؤال هم روشن است، تا آنجا که ممکن است!